مراقبت‌های دندانپزشکی برای کودکان
بخش اول:
گفت وگو با : دکتر مجید رحمانی تحصیلکرده رشته دندانپزشکی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و موسس مرکز توسعه علوم دندانپزشکی dds center
به طورکی دوره های رویش دندانی به 3 دسته تقسیم می شوند. دوره دندان های شیری، دوره دندان های مخلوط و دوره دندان های دائمی . به اولین دندانی های که معمولا از 6 ماهگی در دهان می رویند و رویش آنها تا 2 الی 3 سالگی ادامه می یابد دندان های شیری گفته می شود… .
آقای دکتر در ابتدا در خصوص کاربرد دندان های شیری توضیح دهید و بفرمایید که این دندان های ابتدایی چه اهمیتی دارند؟
دندان های شیری در جویدن و تغذیه کودک که در سن رشد است بسیار حیاتی است و نبود آن ممکن است کودک را دچار سوء تغذیه کند از طرفی نداشتن دندان های قدامی شیری می تواند در تکلم کودک اخلال ایجاد کند. زیرا تلفظ بسیاری از حروف با برخورد زبان با این دندان های قدامی شکل میگیرد به علاوه دندان های شیری کودکان فضای لازم را برای رویش دندان های دائمی حفظ می کنند و اگر کودک خردسالی دندانی را زود هنگام از دست بدهد دندان های مجاور ممکن است به طرف فضای خالی حرکت کنند و هنگام رویش دندان های دائمی فضای کافی برای آنها وجود نداشته باشد و این کار باعث نهفته ماندن دندانهای دائمی و یا درهمی و کج شدن دندان های دائمی شود.
زمان طبیعی و معمول رویش دندان های شیری از چند ماهگی است ؟
حدود 6 ماهگی اولین دندان شیری که دو دندان وسط فک پایین است رویش میکند
زمان طبیعی برای شروع و رویش دندانهای شیری بین 5 تا 7 ماهگی است ولی یک کودک ممکن است خیلی زودتر از این موعد دندان در آورد مثلا در یک ماهگی و یا شروع رویش دندانهای او تا سن 1.5 سالگی به تاخیر بیفتد که طبیعی است.
در حین رویش دندان چه مراقبتهایی لازم است؟
بیرون آمدن دندان ها غالبا هیچ گونه درمان و دخالتی نیاز ندارد .اما گاهی نا آرامی و گریه کودک اسباب نگرانی والدین میشود . اولین نشانه دندان درآوردن ، قرمزی تدریجی لثه محل رویش است . کودک معمولا بی تاب و بی قرار و تحریک پذیر می شود.
دست و هر چیز دیگر را که به دستش می رسد به دهان خود می برد.بزاق دهانش زیاد می شود.کم اشتها شده و خوب غذا نمیخورد،زیاد گریه میکند نا آرام و بی خواب میشود.گاهی مختصر تب میکند. ( علایمی مانند اسهال نشانه دندان در آوردن تلقی نمیشود زیرا هیچ دلیل علمی برای ارتباط این دو پدیده وجود ندارد ) برای آرام کردن کودک با یک انگشت تمیز لثه را ماساژ دهید.
ماساژ ملایم لثه با یک فلز سرد مانند پشت قاشق چای خوری در کاهش ناآرامی او میتواند مفید تر باشد.می توانید یک تکه یخ کوچکی را در پارچه ی تمیز پیچیده و روی لثه متورم بمالید.
این کار حتما با دقت و احتیاط انجام شود. گاهی اوقات کودک با گاز گرفتن یک تکه نان یا اجسام سخت احساس آرامش میکند. حلقه های لاستیکی مخصوصی نیز وجود دارد که با گذاشتن در یخچال میتوان به کودک داد تا گاز بگیرد.
مواظب باشید این اجسام باعث خفگی کودک نشود.در صورت ادامه یافتن ناراحتی ،دندانپزشک میتواند با تجویز دارو کودک را آرام کند و هنگامی که دندان در دهان ظاهر شد.همه ناراحتی کودک بر طرف میگردد.
روند رویش دندان های شیری چگونه و تا چه سنی ادامه دارد؟
کودک تقریبا هر 6 ماه یک بار 4 دندان در می آورد و تا پایان سه سالگی رویش 20 دندان شیری که 10عدد در فک بالا و 10 عدد در فک پایین است کامل میشود.
بعضی از والدین از فاصله بین دندان های شیری فرزندشان نگران هستند و سوال میکنند، وجود فاصله بین دندان های_شیری معمولا طبیعی است و نباید موجب نگرانی باشد ، که عمدتا این فاصله بین دندان های_شیری قدامی فک بالا و پایین دیده میشود.
فراموش نکنید دندانهای شیری کودکان شما با ارزشند زیرا کودکان برای جویدن ،صحبت کردن و همچنین برخورداری از ظاهری زیبا به قدرت و سلامت دندان های شیریشان نیازمندند. دندان های شیری در جویدن و تغذیه کودک که در سن رشد است بسیار حیاتی است و نیود آن ممکن است کودک را دچار سوتغذیه کند از طرفی نداشتن دندانهای قدامی شیری میتواند در تکلم کودک اخلال ایجاد کند. زیرا تلفظ بسیاری از حروف با برخورد زبان با این دندان های قدامی شکل میگیرد.به علاوه دندان های شیری کودکان فضای لازم را بری رویش دندان های دایمی حفظ میکند.
در صورت افتادن زود هنگام دندان شیری و لزوم کشیدن آن چه باید کرد ؟
اگر کودکتان دندان شیری خود را زودتر از موعد از دست داد ،او را نزد دندان پزشک ببرید تا در جای خالی دندان شیری او وسیله ای به نام “فضا نگه دار” قرار دهد. این وسیله اجازه حرکت دندان های مجاور را به این فضا نمیدهد و فضا برای رویش دندان دایمی زیر لثه حفظ میشود. در غیر این صورت دندان های شیری مجاور به سمت فضای دندانی خم شده و جلوی رویش دندان دایمی را میگیرند و دندان های کودک نامنظم می شوند.
فضا نگه دار یا اس ام SM (Space Maintainer )به دو صورت ثابت و متحرک ساخته میشود.
در 5 سالگی به کودک توضیح دهید که افتادن دندان کودک طبیعی است. این امر مانع میشود که کودک در هنگام شروع افتادن دندان هایش نگران شود.
رویش اولین دندان دایمی در چه سنی است ؟
اولین دندان دایمی حدود 6تا 7 سالگی رویش می کند. و آن دندان آسیایی بزرگ اول فک پایین است که پشت دندان های شیری رویش میکند.و به مرور زمان دندانهای دیگر دایمی رویش نموده تا در سن 11 تا 13 سالگی تمام دندان های شیری افتاده و دندان های دایمی جایگزین میشود.
اکثر والدین تصور میکنند که اولین دندان آسیا که در پشت دومین دندان شیری می روید،شیری است. درحالی که این تفکر صحیح نیست و این دندان که در سن 6 تا 7 سالگی در عقب دندان های شیری رویش میکند دایمی است،و چون در این سن کودک اهمیت چندانی به رعایت بهداشت دهان خود نمیدهد به همین دلیل بیشترین میزان پوسیدگی در بین دندان های دایمی مربوط به همین دندان است. لذا توجه داشته باشید دندانی که در سن 6 تا 7 سالگی در پشت آخرین دندان شیری میروید دایمی است و نسبت به سالم ماندن آن وسواس بیشتری نشان دهید.
آیا دندان های دایمی از دندان های شیری مقاوم تر است؟
بین دندان های شیری و دایمی از لحاظ جنس و مقاومت به پوسیدگی ، شکل و غیره رابطه معنی داری اعلام نشده است. ممکن است کودک دندان های شیری محکم و بدون پوسیدگی داشته باشد ،در حالی که دندان های دایمی او مستعد پوسیدگی و به شدت دچار پوسیدگی شوند و یا بالعکس
در بعضی از مواقع دیده شده که دندان های دایمی کج در می آیند دلیل آن چیست؟
گاهی در شرایطی که دندان شیری کودک نیفتاده یکی از دندانهای دایمی او کج از کنار دندان شیری سر می زند که والدین را نگران میکند . درحالت عادی رویش دندان های دایمی که در زیر دندانهای شیری قرار دارند به ریشه دندان شیری فشار آورده و رفته رفته باعث خورده شدن و تحلیل ریشه دندان شیری شده و وقتی دندان شیری بدون ریشه شد، افتاده و دندان دایمی سر میزند.گاهی دندان دایمی که شروع به رویش میکند بنا به دلایلی در مسیر اصلی خود نبوده و دندان دایمی مسیری انحرافی طی میکند و ریشه دندان شیری سالم باقی می ماند . و دندان دایمی از کنار دندان شیری سر میزند،بدون آنکه دندان شیری افتاده باشد. این پدیده در مورد دندان های شیری قدامی پایین که دندان دایمی از پشت آنها سر میزند شایع تر است
در چنین وضعیتی نکات زیر را مد نظر داشته باشید:
1- در صورتی که متوجه رویش دندان دایمی شدید بدون اینکه دندان شیری بیفتد سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید تا نسبت به کشیدن دندان شیری اقدام کند
2- دندانی که کج در آمده در صورتی که به موقع تشخیص داده شود و نسبت به کشیدن دندان شیری اقدام گردد به مرور به جای اصلی خود برمیگردد.
3- در صورتی که این اختلال دیر تشخیص داده شود به صورتی که دندان دایمی در مسیر انحرافی کاملا رشد کند و به سطح دندان مقابل برسد و تثبیت شود دیگر با کشیدن دندان شیری دندان دایمی به جای اصلی خود باز نمیگردد و نیاز به ارتودنسی پیدا میکند.
4- مراجعه دوره ای به دندانپزشک جهت معاینه با تشخیص به موقع تاخیر در رویش دندان های دایمی و دیر افتادن دندانهای شیری تمام مشکلات ذکر شده اتفاق نخواهد افتاد و قابل پیشگیری است.
بخش دوم:
گفت وگو با : سرکار خانم آزاده حری «متخصص دندان پزشکی کودکان و نوجوانان و ارتودنسی پیشگیری»
دندان های شیری نقش مهمی در توسعه و شکل گیری فک و دهان دارند. در واقع دندان های شیری کودک، طول قوس در فک را حفظ کرده و به رشد دندان های دائمی در مسیر درست کمک می کنند . همچنین عضلات فک و تشکیل استخوان فک به دندان های شیری بستگی دارد تا فاصله مناسب دندانهای دائمی را حفظ کند… .
سرکار خانم دکتر حری لطفا ابتدا در مورد اهمیت دندان های شیری توضیح دهید و بفرمایید که این دندان ها در رویش دندان های دائمی چه نقشی دارند؟
دندان های شیری علاوه بر زیبایی صورت کودک در جویدن و تغذیه کودک نقش به سزایی دارند. نقش مهم این دندان ها در رویش دندان های دائمی این است که فضا را برای دندان های دائمی حفظ می کنند تا این دندان ها در سن مناسب و زمان مشخص رویش مناسبی داشته باشند.
رویش دندان های شیری از چه سنی شروع می شود و چه سنی به پایان می رسد ؟
معمولا رویش دندان های شیری از سن شش ماهگی شروع می شود و تا سن 29 ماهگی نزدیک به سه سالگی ادامه پیدا می کند؛ معمولا دوره رویش دندان ها در این رنج قرار دارد اما در بعضی از بچه ها ممکن است کمی زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد.
با توجه به موقتی بودن دندان های شیری اگر این دندان ها دچار پوسیدگی شوند آیا نیاز به اقدامات دندانپزشکی دارند؟ چرا؟
بله اگر دندان های شیری دچار پوسیدگی شوند حتما باید درمان شوند؛ زیرا درمان نکردن آنها باعث انتقال پوسیدگی به سایر دندان ها در دهان شده و آبسه و ناراحتی کودک را به دنبال دارد. این آبسه ممکن است جوانه دندان دائمی را تحت تاثیر قرار دهد، باعث از بین رفتن آن شده یا پروسه رویش دندان دائمی را متوقف کند، بنابراین کشیدن دندان های شیری زودتر از زمان موعد نه تنها در خوردن و تغذیه کودک اختلال ایجاد می کند؛ بلکه موجب می شود تا فضای دندانی برای رویش دندان های دائمی کافی نباشد؛ پس دندان های شیری در اولین مراحل پوسیدگی دندانی باید سریع درمان شود.
اگر دندان شیری دچار پوسیدگی شود معمولا پزشک چه اقدامی در وهله اول انجام می دهد؟
اگر پوسیدگی دندان در مراحل ابتدایی بوده و هنوز حفره تشکیل نشده است؛ می توان با اقدامات پیشگیری مانند «فلوراید تراپی» و آموزش به بیمار در خصوص رعایت بهداشت دهان و دندان، روند پوسیدگی را متوقف کرد. اما اگر پوسیدگی پیشرفت کرده و در دندان حفره ایجاد شده باشد؛ باید با درمان های دندان پزشکی، پوسیدگی دندانی را حذف و به صورت مناسب آن را ترمیم کرد.
آیا برای دندان های شیری عصب کشی یا اعمال جراحی انجام می شود؟ در چه مواقعی پزشک دست به چنین اقدامی میزند؟
بله عصب کشی برای دندان های شیری انجام می شود و اگر پوسیدگی دندان شیری عمیق باشد ، مینا و تاج دندان را تحت تاثیر قرار داده و به عصب رسیده باشد؛ باید حتما عصب کشی شود.
سوالی که اغلب والدین از ما می پرسند این است که آیا عصب کشی دندان شیری برای دندان دائمی مشکل ایجاد می کند یا خیر؟
در پاسخ باید بگویم عصب کشی دندان شیری با یک روش خاص انجام می شود و تا زمان تحلیل دندان شیری و رویش دندان دائمی؛ مشکلی برای دندان دائمی ایجاد نمی کند. البته دندان های شیری در موارد خاص چون تداخل با دندان دائمی به جراحی نیاز دارند.
Visits: 13
