در این خصوص برای پاسخ به این سوال که این کودکان با چه چالش های اجتماعی و روانی روبرو هستند و همچنین ارائه  راهکارهای اجتماعی و روانی

با سرکار خانم  فاطمه فلاح متخصص روان شناسی و درمان گری کودک و نوجوان گفت و گو کردیم که از نظرتان می‌گذرد…… 

متن گفت و گو

• آیا دختری که به بلوغ زود رس رسیده کودک یا نوجوان است ؟

این کودکان حتی اگر علائم بلوغ را داشته باشند؛ از لحاظ سنی هنوز کودک محسوب می شوند؛ بنابراین در برخورد با این کودکان باید به گونه ای رفتار شود که نیازهای رشد روانی و عاطفی او به عنوان یک کودک در نظر گرفته شود نه یک  نوجوان.

• کودکی که دچار بلوغ زودرس شده چه مشکلات اجتماعی می تواند داشته باشد؟

این کودک می تواند چالش‌های متعدد اجتماعی را تجربه کند که یکی از آنها احساس تفاوت و عدم همگنی با همسالان است و یا با فشارهای اجتماعی و توقعات نا به‌جا که بر سن واقعی انها منطبق نیست؛ روبرو شده و یا با تمسخر و آزار و اذیت همسالان خود مواجه می شوند.

• آیا انتظارات نابه‌جا موجب پریشانی کودک به بلوغ رسیده می شود؟

بله حتما؛ توقعات بی‌جا در محیط اجتماعی، خانواده و سبک رفتاری دیگران، بچه‌ها را دچار استرس می کند و به انزوای اجتماعی منجر می شود؛ چراکه این دست از کودکان به این باور می رسند که آن چیزی که دیگران فکر می کنند من نیستم پس کناره میگیرند و زمینه بروز اختلالات در بچه ها کم کم نمایان می شود.

• چه رفتارهای خاصی از این دست کودکان قابل مشاهده است؟

این بچه‎‌ها ممکن است رفتارهای خاصی از خود نشان دهند؛ که یکی کناره‌گیری از گروه همسالان و داشتن احساس متفاوت‌بودن نسبت به همسالان است که از انها فاصله میگیرند.

از دیگر موارد افزایش اضطراب و افسردگی است که در این دست از کودکان به وفور مشاهده شده است و انها تحت تاثیر تغییرات بدنی، تغییرات خلقی بیشتر یا زودتر از معمول را تجربه می‌کنند.

• آیا این دست از بچه ها تیپ شخصیتی خاصی دارند؟

خیر تیپ شخصیتی خاصی برای این دست از کودکان تعریف نشده است؛ اما ممکن است در معرض اختلالات اضطرابی و یا غزت نفس پایین قرار بگیرند؛ که باز این  مسئله به نحوه بازخورد معلم و محیط اطراف بستگی دارد.

• بلوغ زودرس چه تاثیری بر سلامت روان بچه ها باقی می گذارد ؟

به طور قطع این وضعیت می تواند بر سلامت روان کودک تاثیربگذارد؛ چراکه کودک زودتر از موعد لازم با مسائلی روبرو می‌شود که آمادگی لازم روانی برای روبروشدن با آن را ندارد.  این وضعیت می تواند موجب افسردگی، اضطراب، استرس و مشکلات عزت‌نفس در کودک شود.

• آموزش‌های مربوط به بلوغ چگونه باید به کودک ارائه شود؟

آموزشها در مورد بلوغ و تغییرات بلوغ بدن، باید متناسب با سطح درک و سن کودک به او ارایه شود و برای برخورد با احساسات جنسی که ممکنه است زودتر بیدار شده باشد، مراقبت و آموزشهای صحیح لازم است.

• آموزش مسائل جنسی باید چگونه  و در چه زمینه‎ای داده شود؟

ایجاد فضای امن برای سوال و گفت وگو مهم است و آموزش و آگاهی لازم در مورد رفتارهای نامتعارف و استفاده از مشاوران متخصص برای راهنمایی بیشتر برای شناخت وضعیت ایجاد شده و ارایه حمایتهای لازم  به کودک، مهم است؛ چراکه به او کمک می کند که دوره را با استرس کمتری طی کند.

• توصیه و راهکارهای شما برای والدین چیست؟

والدین باید محیطی آرام ، حامی و آموزنده برای کودکان ایجاد کنند؛ تا کودک بتواند پرسش‌های خود را بدون ترس مطرح کند و اگر نمی توانند پاسخگوی سوالات بچه ها در مورد تغییرات بدن خود باشند؛ با مشاور و حمایت روان‌شناس  به کودک خود کمک کرده تا با تغییرات ایجاد شده آگاهانه و مثبت برخورد کنند.

توصیه و راهکار ما ایجاد آگهی برای کاهش تبعیض است؛ چراکه در محیط خانه و جامعه، مادران مسئولیت سنگینی برعهده دارند و لازم است با  تقویت عزت‌نفس برای این دست از کودکان کاری کنند.

باز تاکید می کنم اگر این گونه بچه ها حمایت نشوند؛ از جای دیگر اطلاعات را کسب و خلائهای خود را پر می‌کنند.

در ادامه استفاده  از مشاور و روان شناس و برگزاری جلسات حضوری روان‌شناسی با حضور کودک نیز بسیار اهمیت دارد؛ تا کودک شما بتواند نسبت به این تغییرات بدنی و بحران روحی، آگاهانه برخورد کند.

• به نظر شما چگونه و چطور در این وضعیت به کودک آگاهی دهیم و درخواستها و توقعات او را برآورده کنیم؟

در وهله اول در اصلاح رفتار بچه‌ها، اول باید رفتار خودمان را درست کنیم و از مادران و پدران بخواهیم  که در اولین قدم برای اصلاح رفتار کودک، از اصلاح رفتار خود شروع کنند؛ چراکه بچه همون کودک سر بصلاحی است که همیشه با چشم‌گفتن از شما اطاعت کرده است؛ اما بعد متوجه می‌شوید که کودکتان از یک سنی، دیگر از شما حرف شنوی ندارند و سرکش می شود؛ در حالی که این گونه نیست؛ زیرا بچه ها رفتارهای مخرب را از والدین خود دریافت می کنند و در سن نوجوانی، نسبت به والدین خود موضع یا به اصطلاح  گارد می گیرند.

• آیا بلوغ زودرس در دختران یا پسران بر سلامت روان آنها تاثیر دارد؟

تاثیر این شرایط بدنی، بر سلامت روان، اجتناب‌ناپذیر است و دلیل آن بروز علائم بلوغ جنسی و جسمی، نقش هورمون‌ها در بدن و احتمال ایجاد استرس، اضطراب و افسرگی است که اگر زودتر اقدام نکنیم و والدین نسبت به نحوه برخورد با این شرایط آگاهی نداشته باشند و نتوانند به فرزند خود اطلاعات کافی بدهند؛ این کودکان پس از طی کردن و گذر از نوجوانی دچار یک سری اختلالات میشوند.

پس اگر پیشگیری کنیم خیلی بهتر از درمان معضلات و صرف هزینه برای آن است؛ درمان کردن اختلالاتی که در برای بچه ها اتفاق می افتد؛ در نوجوانی و جوانی خیلی سخت و ناممکن خواهد بود

• در درمان اختلالات رفتاری در بلوغ، روان شناس به چه چیزی بیشتر توجه دارد؟

در درمان اختلالات رفتاری در بلوغ ما به سن عقلی و درک بچه ها کار داریم؛ با سن عقلی، فهم و درک آن کار داریم  نه با جسم آن، مثلا پسر یا دختر 9 ساله شما، هیکل بزرگی یا قد بلند دارد؛ اما او علی‌رغم بزرگی جسه یا قد، هنوز کودک است پس در خور درک، فهم و سن عقلی یک کودک 9 ساله باید با او حرف بزنی و با او برخورد کنی نه بزرگسال.

پس باید به گونه ای رفتار کنیم و یا حرف بزنیم که برای او قابل درک باشد؛ احساسات بچه ها باید برای ما مهم باشد چون خودش در این بازه زمانی، بحرانی را پشت سر می گذارد؛ چراکه او از لحاظ هورمونی به هم ریخته و روی هیجانات خود کنترل ندارد .

• منظور شما از کنترل هیجانات چیه ؟ آیا بچه هایی که به بلوغ می رسند؛ هیجانات بیشتری دارند؟

بله مثلا بچه ای که میگه من امروز به یکی از همکلاسی هایم لگد زدم و از این موضوع ناراحتم ؛ خودش به عدم کنترل هیجانات خود اقرار کرده است و می‌داند کارش اشتباه است؛ ما چه باید بکنیم ؟ باید یک سری آگاهی‌ها به او بدهیم  و با صبر و حوصله حرفهایش را بشنویم. پس نباید در لحظه واکنش نشان دهیم؛ و با برخورد اشتباه سریع از او انتقاد کنیم.

بهتر است که شما والدین یا مربی دراین سن به صورت یک راهنما عمل کنید؛ نه یک سرزنش گر. تجربه ثابت کرده که اگر به درستی و خوبی با بچه ها حرف بزنید انها واقعا پذیرا هستند و قبول می کنند؛ به خصوص اگرآن شخص محبوب کودک باشد بیشتر از او حرف شنوی دارند.

•  به نظر شما اشتباه والدین کجاست ؟

مادر یا پدری که همیشه انتقادگر و سرزنش‌گراست و کودک خود را مقایسه می‌کند؛ هرگز حرفش شنیداری ندارد؛ فرزند شما باید احساس کند که مادری همراه دارد و خود را رفیق مادرش بخواند و شما را دلسوز خود بداند.

اگر همیشه آگاهانه و دوستانه با فرزند خود برخورد کردید؛ اما یک جا تذکر دادید بچه آن را قبول و به آن عمل می کند؛ حتی اگر در سن بلوغ باشد.

•   چرا بچه ها در سن بلوغ پرخاشگرتر ، افسرده تر یا گوشه گیری بیشتری دارند؟

به دلیل تغییرات روحی و روانی دوران بلوغ این احساسات بروز بیشتری دارد اما بچه‌هایی که خشم زیاد دارند و آن را برزو می دهند؛ به مرور پرخاشگرمی‌شوند و این دسته از بچه ها در واقع از نزدیکرترین فرد زندگی خود الگو برداری کرده اند یا در محیطی پر از خشم بزرگ شده اند و آن را به صورت واضح دیدند و در دوران نوجوانی و بر اساس پیش زمینه ذهنی خود؛ آن را به تصویر می کشند و بروز می دهند.

مثلا رفتار والدین با او ناشایست بوده و یا از بچگی نسبت به فرزند دوم خانواده خشمی پنهان داشته است داشته و چون در دوران نوجوانی بچه ها کنترل کمتری روی هیجانات خود دارند شدت خشم بیشتر می شود.

اینکه چرا افسرده می شوند؟ باز به کودکی آنها بر می‌گردد که چه رفتارهایی  در کودکی با آنها انجام شده؛ مثلا آیا به احساسات او توجه شده است؟ اگر همیشه نادیده گرفته شدن و یا با مادر و پدر منفعلی روبرو بودند؛ این بچه ها  گوشه‎گیری بیشتری دارند و بیشتر افسرده می شوند.

بخشی از احساسات هم به طبیعت و مزاج بچه ها بستگی دارد  که باید طبیعت  آنها را شناسایی کرد چون یک بچه ممکنه گرم مزاج و بسیار پرشور وگرم و دیگری سرد مزاج باشد.

بچه هایی که شیطنت بیشتر دارند گرم مزاج تر هستند و تحرک بیشتری دارند .

• با توجه به تغییرات فیزیولوژیک، تربیت جنسی کودک در دورانی بلوغ چقدر اهمیت دارد ؟

این دسته از بچه ها کنجاوی جنسی بیشتری نسبت به همسالان خود در این سن دارند؛ چراکه  تحت تاثیر هورمون های زنانه و مردانه که در بدن آنها ترشح می شود، میل بیشتری به مسائل جنسی پیدا می کنند؛ به طور مسلم ممکن است در معرض مسایل جنسی یا سوء استفاده های جنسی هم قرار بگیرند.

• در این شرایط که میل جنسی بچه ها بیشتر می شود؛ چه باید کرد ؟

توصیه می کنیم که در خانه یا مدرسه به این گونه از بچه ها آگاهی داده شود و البته نیاز نیست اطلاعاتی به بچه ها داده شود؛ بلکه همان قدر که از مسایل جنسی می دانند را باید برای آنها هدایت کرد  تا ذهنشان خالی شود؛ چراکه اگر جواب سوالات آنها را ندهیم؛ به طورقطع در شرایط امروز که همه جور رسانه‌ای در اختیار بچه ها قراردارد ؛ از جایی دیگر جواب  خود را پیدا می کنند و خیلی وسعیتر از چیزی که ما می خواستیم به دست می آوردند.

• شما چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟

راهکار مرحله اول: اینکه وقتی بچه ها از شما سوال جنسیتی می پرسند؛ در وهله اول تخلیه اطلاعات کنید؛ از او بپرسید که در فلان موضوع تو چی می دانی ؟ به نظر تو چیه ؟ بفهمید که ریشه سوال از کجاست؛ چی براش مبهم و چی براش آشکاراست؟

مرحله دوم: حالا نوبت شماست که با یک سری اطلاعات خیلی کم، علمی و منطقی جواب او را بدهید .

• اگر اشتباه کنیم و سوال را مجهول و بی پاسخ بگذاریم چه تبعاتی درپی خواهد داشت؟

اما اگر سال بچه را مجهول نگه داشتی و یا از نظرخودش، جواب مسخره دادی به حساب اینکه بچه است و نمی داند و نمی فهمد؛ این اصلا درست نیست و بچه جای دیگر به دنبال پاسخ سوال خودش  می رود.

البته متاسفانه نسبت به تربیت جنسی و سوءگیری و مقاومت وجود دارد؛ باعث تاسف است که والدین خودشان اطلاعاتی ندارند که اطلاعات درست را اراه کنند.

• مدارس باید نسبت به تربیت جنسی چگونه عمل کنند؟

به نظر من در مدارس باید کار کشته‌‎ترین مشاوران به کار گرفته شوند؛ به خصوص در مقاطع بالاتر از دبستان، چون در اینجا بیشترین تقاضا وجود دارد و هرچند بچه ها برای پرسیدن یک سری سوالات احساس شرم دارند؛ اما مشاور می تواند وقت بگذارد و دریک زمان هایی اطلاعاتی را برای اگاهی  به بچه ها ارائه کند.

چرا از مشاور مدرسه به عنوان یک ماکت استفاده می شود؛؟ درحالی که بهترین مشاوران باید در مدارس حضور داشته باشند و به بچه ها خدمات دهند تا قبل از اینکه بچه ها  وارد سن جوانی شوند و با مشکلات زیاد، اتفاقات ناگوار و ناراحت‌کننده درگیر شوند؛ راهکاری ارائه کنند تا نیاز نباشد با اختلالات بیشتر به مرکز مشاوره ارجاع داده شوند.

پایان

از وقتی که در اختیار ما قرار داده اید سپاسگزارم.

نویسنده: مهدیه جعفری

تاریخ نگارش :17 آذر ماه 1403

فایل صوتی گفت و گو در تلگرام