لجبازی کودکان و راه های کنترل آن
لجبازی کودکان و راه های کنترل آن از دیدگاه دکتر شقایق درویشی، روان شناس کودک
لجبازی کودکان در اصل ، واکنشی نامناسب برای بیان چیزی است که احساسات و روحیه کودک را می آزارد و کودکان با استفاده از این ابزار سعی دارند تا به خواسته ها و علایق شخصی خود برسند. لجبازی کودکان به اشکال و طریقه های مختلفی بروز پیدا می کنند:
- گریه
- جیغ زدن
- قهر کردن با خانواده
- امتناع از خوردن
- پرخاشگری و …
در تحقیقات اخیر توسط روانشناسان نشان داده شده است که کودکان لجباز در آینده ، بیشتر در معرض اختلالات روانی و عصبی همچون افسردگی ، عدم اعتماد به نفس و کم حرفی و گوش گیری قرار دارند . پدران و مادران در جواب به لجبازی کودکان، گاهی رفتار خشن و تند از خود بروز می دهند و گاهی نیز منعطف هستند و با چشم پوشی و عمل به خواسته های کودک کار را پیش می برند.
با چه شیوه ای میتوان، در مقابل لجبازی کودک ایستادگی کرد؟
درست ترین راه و دقیق ترین تصمیم والدین ، به عنوان مسئولان تربیتی فرزند خود در قبال لجبازی وی چیست؟
آیا می توان این لجبازی نهادینه شده در کودک را به مرور زمان و بهره گیری از روانشناسی کودک از بین برد؟
روش درمان لجبازی کودکان
در ادامه سعی داریم تا با ارائه تئوری های روانشناسی مدرن و بروز و بیان چند راهکار مناسب برای مقابله و درمان لجبازی کودکان ، در خدمت شما باشیم:
- به کودک اجازه بیان احساسات بدهید
یکی از اصلی ترین و عمده ترین مشکل کودکان و نوجوانان آن است که نمی توانند با خانواده و به خصوص با پدر مادر خود ارتباط کلامی برقرار کنند و همین عدم برقراری ارتباط با والدین باعث می شود که کودکان برای به کرسی نشاندن حرف های خودشان به لجبازی روی بیاورند. در بسیاری از موارد گاهی فقط با پرسش اینکه چه چیزی خاطر کودک را مکدر کرده است می توان از احساسات و عواطف درونی کودک اطلاع پیدا کرد و جلوی بسیاری از لجبازی ها را بصورت مسالمت آمیزی ، گرفت. به جرأت می توان گفت داشتن گوشی شنوا برای خواسته های کودک ، تا حد قابل قبولی مانع لجبازی کودک می شود. - با فرزندتان لجبازی نکنید !
به همان اندازه که لجبازی یک کودک می تواند آثار مخربی در آینده وی بگذارد ، لجبازی و عدم انعطاف والدین در مواردی می تواند بهداشت روانی خانواده را تحت تاثیر خود قرار بدهد. پدران و مادران گاهی اوقات با وضع قوانینی ، شاید درست یا شاید نادرست ، برای فرزندان یا برای خود در قبال کودک خود ، راه لجبازی کودک را برای کودک خود هموار می کنند. اگر پدران و مادران در مواقعی سطح توقعات خود در قبال کودکان را پایین بیاورند و اجازه اینکه یک کودک گاهی می تواند اشتباه کند را برای وی صادر کنند، می توانند از شروع یک چرخه لجبازی بین کودک و والدین جلوگیری کنند . - تمرکز حواس کودک خود را پرت دهید
اگر کودک شما به سمت انجام رفتاری خارج از محدوده مورد نظر رفت و قصد انجام کاری را با لجبازی کودکانه داشت ، سعی کنید تمرکز او را بهم بزنید . ابتدا نام کودک را صدا بزنید و سپس با جلب کردن توجه وی به اسباب بازی ها و وسایل موجود در محیط ، یا یک موضوع جذاب، موجب حواس پرتی کودک خود بشوید .این حواس پرتی می تواند رفتار کودک را تا حد قابل توجهی منحرف کند . - “بله” گفتن را با کودک خود تمرین کنید
در زندگی خانوادگی بین والدین و کودک ، مواقعی پیش خواهد آمد که والدین دقیقا نمی دانند که برای کنترل خشم و رفتار پرخشگرانه کودک خود چه باید بکنند و دیگر هیچکدام از راهکار های بالا برای قانع کردن کودک جواب نمی دهد و جواب تمام درخواست های بزرگترها “نه” می باشد.
- یک راهکار روان شناسانه برای مقابله با لجبازی کودک:
دکتر سوزان استیلمن (Dr. Susan Stillman) برای واکنش به چنین شرایطی یک بازی هوشمندانه را طرح ریزی کرده است .
این بازی به این ترتیب می باشد که شما با آماده کردن سوالاتی که جواب آنها تنها ، “بله” یا “نه” برای پرسش از کودک آماده می شوید .مثلا از کودک می پرسید :
- آیا اسباب بازی های خود را دوست دارد ؟
- آیا دوست دارد که خیلی زود بزرگ شود ؟
به احتمال زیاد ، تجربه ثابت خواهد کرد که “بله” هایی که شما از کودک خود دریافت می کنید در ذهن ناخودآگاه کودک شما تاثیر مثبتی خواهد گذاشت که می تواند از لجبازی کودک جلوگیری کند .
لجبازی کودک می تواند آینده زندگی اجتماعی او را تحت تاثیر خود قرار بدهد و پدر و مادر به عنوان مسئولین تربیتی او باید دانش روانشناختی کودک با وی برخورد کنند و یا در صورت نیاز به روانشناس کودک مراجعه کنند تا کودک به بهترین شکل ممکن در محیط اجتماعی قرار بگیرد .
- نکات مهم در مورد لجبازی و راه های مقابله با آن:
- در کنترل لجبازی كودكان رفتار درست و منطقی در موارد اول دیده شدن این خصیصه در کودک است؛ چراکه رفتار والدین در ذهن کودک حک می شود و برخورد مناسب با لجبازی کودک می تواند به کاهش احتمال بروز آن در آینده کمک کند.
- اختلال خلق یکی از خصوصیات بارز در کودکان لجباز است که در بسیاری موارد علت خاصی نیز ندارد.
- کودکان لجباز اغلب رفتارهایی همچون جیغ و داد زدن و کوبیدن پا بر زمین بخصوص در محیط خارج از منزل برای قانع کردن پدر و مادر از خود نشان می دهند.
- شروع لجبازی كودكان معمولا پس از یک سالگی بوده و در حدود سه سالگی به اوج خود می رسد؛ بطوری که اگر والدین نحوه صحیح برخورد با لجبازی در کودکان را در پیش نگیرند با مشکلات زیادی در تربیت فرزند خود روبرو می شوند.
- ابراز خشم یکی از رفتار های شایع در کودکان لجباز است که با رشد کودک و همراه با رفتارهایی همچون نافرمانی نیز می شود.
- متاسفانه عدم کنترل این رفتار کودک توسط والدین سبب باقی ماندن این خصیصه در کودک می شود که حتی تا سنین مدرسه نیز ادامه پیدا کرده و سبب بروز مشکلات تحصیلی کودک نیز می شود.
والدین چگونه لجبازی در کودک را تقویت می کنند؟
زمانی که والدین در مقابل رفتار نادرست کودک رفتار مناسبی از خود نشان ندهند و یا خواسته های کودک که با داد و فریاد از والدین طلب می کند را اجابت کنند به رشد و تقویت این رفتار منفی در کودک منجر می شود.
ذکر این نکته ضروری است که والدین با دیدن رفتار نادرست و لجبازی كودكان خود نباید با کودک رفتار نامناسب داشته باشند ، حتی اگر به عنوان یک والد از رفتار نامناسب کودک خود خشمگین شده اید، باید پس از مکث و ایجاد آرامش در خود رفتار نادرست کودک خود را کنترل کنید.
“واقعیت این است که دفاع از خواسته های شخصی و توانایی مقابله با خواست های دیگران توسط کودک امری ضروری است؛ اما آنچه که لجبازی نامیده می شود تداوم آن در تمام موقعیت ها و تشدید آن با رشد کودک است.”
دلایل لجبازی
درخواست های غیرمعقول
زیاده خواهی کودک
عدم تمایل به انجام وظایف
بیان خواسته ها بصورت غیرمستقیم
چند راهکار برای کنترل لجبازی كودكان:
بی توجهی
بی توجهی به رفتارهای نادرست کودک و عدم توجه به کودک می تواند در کنترل لجبازی و کاهش آن موثر باشد. زمانی که کودک هیچ گونه توجهی از والدین در مقابل خواسته خود نمی بیند در پی جلب توجه والدین خود برمی آید که این امر می تواند لجبازی و نافرمانی او را کاهش دهد، این در حالی است که اگر کودک در حال لجبازی باشد و والدین با توجه بیشتر به وی سعی در آرام کردن کودک داشته باشند، این رفتار تشدید می شود. قطع تماس چشمی با کودک و عدم توجه به حرف های وی می تواند به کاهش احساس لجبازی در کودکان کمک کند. این کار ممکن است در روزهای اول سخت بنظر برسد و حتی سبب تشدید رفتار نادرست کودک شود ، ولی با تکرار این رفتار، کودک نیز یاد می گیرد که با لجبازی چیزی بدست نمی آورد.پاداش برای رفتارهای خوب
برای کنترل لجبازی کودکان، دادن پاداش در مقابل رفتارهای مناسب می تواند به کاهش احساس لجبازی و نق زدن در کودک بیانجامد. زمانی که کودک خواسته اش را بطور معقول از شما می خواهد با دادن پاداش به وی می فهمانید که برای رسیدن به خواسته هایش نیازی به لجبازی و بدخلقی ندارد.جریمه برای رفتارهای بد
زمانی که رفتار نامناسب از کودک می بینید مانند نافرمانی به طور مکرر با تنبیه البته تنها تنبیه رفتاری مثلا اجازه ندادن برای تماشای تلویزیون و … می توان به کنترل لجبازی در کودکان کمک کرد.تعیین حد و مرز برای کودک
زمانی که کودک بداند رفتارهای او باید در چارچوب معینی انجام شود و نمی تواند فراتر از آن عمل کند، احساس لجبازی کمتری در او ایجاد خواهد شد ، البته این به معنی کنترل کامل رفتارهای کودک و برقراری قید و بندهای سخت برای کودک نیست.قاطعیت در عین مهربانی
بسیاری از والدین قاطعیت را با سخت گیری اشتباه می گیرند. سخت گیری در مقابل کودکان تاثیر منفی می گذارد و سبب تغییر ذهنیت کودک نسبت به پدر و مادر خود و دور شدن از آن ها می شود. اما قاطعیت این است که کودک بداند باید توقعات شما را برآورده کند و در غیر این صورت شما از او آزرده خاطر می شود. اجرای قوانین خانه و خانواده هیچ منافاتی با مهر پدر و مادری ندارد و والدین در حین داشتن قاطعیت می تواند با مهربانی به کننترل لجبازی کودکان خود کمک کنند.آموزش عملی
به جای اینکه مدام به کودک امر و نهی شود، بهتر است والدین با رفتار مناسب خود به کودک آموزش دهند. اگر به جای تهدید و تنبیه کودک، برای رفتار نادرستش، بتوان با رفتار مناسب موضوع را برای او تفهیم کرد، تاثیر بسیار بیشتری دارد.عملی کردن خواسته های منطقی کودک
برای کنترل و کاهش لجبازی کودکان، بهتر است که خواسته های منطقی کودک را با مهربانی و عطوفت و در زمان مناسب عملی کنید تا کودک نیازی به خواهش و یا نق زدن برای رسیدن به خواسته اش نداشته باشد.صحبت کردن با کودک
حرف زدن با کودک و گوش دادن به حرف ها و خواستههای کودک در آرامش، نقش موثری در کنترل و کاهش لجبازی در وی دارد. زمانی که کودک می تواند با والدین خود به راحتی حرف بزند، کمتر به رفتارهایی همچون لجبازی روی می آورد.کمک به کودک
زمانی که انجام کاری و یا رفتاری برای کودک خوشایند نیست، والدین بهتر است به کودک خود کمک کند ، زمانی که کودک همراهی و کمک والدین را احساس کند کمتر به دنبال لجبازی خواهد بود.
Visits: 2