نوزاداناز بدو تولد تا دو سالگی
درباره مراحل رشد:
مرحله اول حسی و حرکتی
- نوزادان از بدو تولد تا دوسالگی
پیاژه پیش‌بینی می‌کند که کودکان در این مرحله باید به دو مهارت اصلی در تفکر دست پیدا کنند.
بقای شیء :
درواقع کودک تا قبل از رسیدن به یک سالگی درک خواهد کرد که اشیا محیط بیرون، ورای وجود او وجود دارند و از وجود او جدا هستند.
نوزاد از مسیر لمس و دست زدن به اشیاء است که به بقای شیء مقابل خود پی می‌برد در این مهارت کودک کم‌کم این توانایی را به دست خواهد آورد که تصویری ذهنی از اشیا در محیط پیرامونش به‌دست بیاورد. تا پیش از تجربه بقای شی، ارتباط کودک با دنیای اطراف خود شامل افراد، اسباب بازی و … یک ارتباط دیداری است اما همزمان با رشد لوب قدامی مغز به تدریج مهارت های کودک در زمینه تمرکز و حرکات ارادی در مسیر توسعه قرار می گیرد. بنابراین کودک همانند یک دانشمند خوب بارها و بارها اجسام را لمس و پرتاب می کند تا پروسه “علت و معلول” کار یا تصمیم خود را مشاهده و درک کند. دومین مهارتی که کودکان در این مرحله به آن دست پیدا خواهند کرد، نمادسازی است. کودک تا حدود ۱۸ماهگی به این مهارت دست خواهد یافت. مهارت نمادسازی به کودک این قدرت را می‌بخشد که برای اشیای پیرامون، تصویری ذهنی و نام بسازد. همین مهارت منجر به پیدایش قدرت تکلم در کودکان خواهد شد و این مهارت کودکان را قادر می سازد که روی مفاهیم جدید کار کرده و شناخت بهتری از محیط اطراف پیدا کند.
بهتر است مادر با نظارت کامل کودک را در کشف دنیای جدید آزاد بگذارد.
نوزادان از بدو تولد تا دوسالگی : مرحله ۱ (تولد تا ۱ ماهگی) مرحله بازتاب های کلی یا فعالیت بازتابی: طرحواره بازتابی
اکثر اعمال نوزاد به صورت اعمال جذب و عمدتاً در عمل خلاصه می شود؛ اما می توان آغاز تطابق را هم در همین مرحله دانست. مثلاً کودک شیرخوار باید بیاموزد حرکات سر و لب های خود را طوری با هم تطبیق دهد؛ که بتواند پستان را بیابد. چنین تطبیق هایی همچنین آغاز سازمان بندی را هم نشان می دهند. کودکان شیرخوار حرکات خود را چنان سازمان می دهند که پیوسته بر ظرافت، سرعت و کارایی پرستاری از آنان افزوده شود. تا پایان این مرحله همچنین کودک می تواند اعمال نگاه کردن به اشیاء، دست دراز کردن به سوی آن ها و گرفتن آن ها را به طور مجزا از هم انجام دهد.
- آغاز تطابق در نوزاد.
- آغاز سازمان دهی حرکات و رفتارها
- شروع توجه به اشیاء پیرامون
نوزادان از بدو تولد تا دوسالگی: مرحله ۲ (۱ تا ۴ ماهگی) واکنش های حلقوی چرخشی نخستین یا اولین واکنش های دورانی primary circular reaction
منظور از واکنش های «دورانی یا دوری» آن است که کودک پس از انجام یک عمل به صورت تصادفی، به تکرار آن می پردازد (بین کودک و محیط دور می زند) مثلاً باز و بسته کردن یا مکیدن انگشتان. بنابراین اولین واکنش های «دوری» مستلزم تعامل بخشی از بدن (انگشت) با بخش دیگرآن (دهان) است. به عبارت دیگر : این واکنش ها، متضمن سازمان بندی دو شمای بدنی و یا حرکتی می باشد که قبلاً جدا از هم انجام می گرفته است.(هماهنگ کردن حرکت دست به طرف دهان یا عمل مکیدن.) آن چه اهمیت دارد پافشاری بر روی میزان کار انجام شده است. کودک شیرخوار تنها پس از اشتباه های مکرر موفق می شود حرکات جداگانه را هماهنگ کند. (کرین، ۲۰۰۰). منظور از نخستین یا اولین در این مرحله ارتباط با تقویت های نخستین است. (خوردن، دفع،…) که بر بدن کودک متمرکز است. علت چرخشی (دورانی) بودن این است که وقتی کودک سعی می کند آن رویداد را بارها تکرار کند؛ پاسخ حسی ،حرکتی که ابتدا تصادفی روی داده است؛ در یک طرحواره جدید نیرومند می شود.
(لفرانسوا، ۱۹۷۹. به نقل از سیف، ۱۳۸۲).
از ویژگی های این مرحله هماهنگ شدن اعمالی است که در مرحله قبل مجزا انجام می شد. مانند نگاه کردن به شیء و گرفتن شیء. ویژگی دیگر: ظهور رفتار تقلیدی در کودک است. یعنی او به تکرار رفتار خود می پردازد (تقلید به معنی تکرار رفتار دیگران وجود ندارد). ضمناً رفتار انتظاری مقدماتی در کودک ظاهر می شود. کودک در مرحله قبل زمانی به مکیدن می پرداخت که دهان او با پستان مادر تماس می گرفت؛ اما در این مرحله وقتی در وضعیت شیرخوردن در آغوش مادر قرار می گیرد؛ شروع به مکیدن می کند. (سیف، ۱۳۸۲). در این زیرمرحله است که رفتار خود را متناسب با محیط تغییر می دهد
نوزادان از بد تولد تا دو سالگی : مرحله ۳ (۴ تا ۸- ۱۰ ماهگی) واکنش های حلقوی یا دوری ثانویه secondary circular reaction
مرحله حس آمیزی یا هماهنگی حواس است. (فضاهای حسی متجانس می شوند). واکنش های حلقوی ثانویه وقتی روی می دهد که کودک واقعه جالبی را خارج از بدن خود کشف و دوباره ایجاد می کند. مثلاً تکان دادن عروسک بالای سر خود. پیاژه گاهی به این واکنش ها به عنوان واکنش هایی که «باعث ادامه یافتن و طول کشیدن مناظر جالب می شوند؛(making interesting sights last) نام می برد. (کرین، ۲۰۰۰)؛ بنابراین تفاوت این واکنش های با واکنش های «دوری» نخستین در آن است که این ها، عادت های حرکتی را تغییر می دهند و نه بازتاب ها را. ضمناً علاوه بر بدن کودک محیط را هم شامل می شوند. نوزادان در این مرحله تا حدودی به ثبات اولیه شیء می رسند. مثلاً کودک قادر است با دیدن بخش معلومی از یک شیء پنهان شده آن را تشخیص دهد. اما اگر تمام شیء را از دید او پنهان کنیم به دنبال آن نخواهد گشت.(سیف، ۱۳۸۲).
در این مرحله کنترل بیشتر بر رفتار، امکان تقلید موثر را فراهم می کند؛ هرچند انعطاف و سرعت لازم را در آن ندارند.
- کودک واقعه جالبی را خارج از بدن خود کشف می کند.
- کودک حرکات جداگانه را هماهنگ می کند .
- رفتار خود را متناسب با محیط تغییر می دهد .
نوزادان از بدو تولد تا دوسالگی : مرحله ۴ (۸ – ۱۰ تا ۱۲ ماهگی) هماهنگی طرحواره ها یا شماهای ثانوی: رفتار عمدی یا هدف گراست
در این مرحله تمایز بین هدف و وسیله صورت می گیرد. کودک می تواند از یک وسیله برای چند هدف یا از چند وسیله برای یک هدف استفاده کند. (به واسطه وسیله ای به هدف برسد). کودک می تواند مجزا بودن نخ را از عروسکی که بالای سر او آویزان است؛ تشخیص دهد. با حرکت دادن نخ (وسیله) عروسک را به حرکت درآورد (هدف) (منصور، ۱۳۸۱). ضمناً در کودک رفتار انتظاری به خوبی پدیدار می گردد؛ مثلاً با باز شدن درخانه یا اتاق، کودک به انتظار ورود کسی می ماند. در این مرحله در پایداری شیء (conservation of object) پیشرفت ذهنی باعث می شود؛ کودک شیئی را که به طور کامل از دید او پنهان شده است را جستجو کند؛ اما هنوز قادر به دنبال کردن یک سری جابجایی (یعنی حرکاتی که از یک محل اختفا تا محل دیگر اختفا انجام می شود) نیست. مثلاً اگر شیء را ابتدا در نقطه A و سپس در نقطه B مخفی کنیم؛ کودک بار دوم هم در نقطه A به دنبال شیء می رود.(کرین، ۲۰۰۰).
- کودک از یک وسیله برای چند هدف استفاده می کند.
- رفتار انتظاری به خوبی نمایان می شود.
- کودک شی کاملا پنهان شده را جستجو می کند .
نوزادان از تولد تا دوسالگی ؛ مرحله ۵ (۱۲ تا ۱۸ ماهگی) مرحله سومین واکنش های حلقوی یا دوری tertiary circular reaction
در مرحله ۳ کودک یک کار واحد انجام می دهد تا به یک نتیجه واحد برسد. در مرحله ۴ کودک ۲ کار جداگانه انجام می دهد تا به نتیجه واحدی برسد؛ اما در مرحله ۵ به وسیله انجام کارهای مختلف نتایج مختلف را به دست می آورد. در این مرحله کودک از راه کشف رویدادها به هدف می رسد. یعنی درباره رابطه عمل و هدف آزمایش می کند. کودک به کمک یک وسیله مثل مداد، خط کش یا یک تکه چوب به هدف خود مثلاً بازیچه مورد علاقه خود دست می یابد. اگر کودک را کنار سفره قرار دهیم؛ می تواند با کشیدن سفره به وسایل روی سفره دسترسی پیدا کند. (منصور، ۱۳۸۱) یعنی کودک یک طرحواره را به صورت وسیله ای به کار می برد؛ تا امکان بکارگیری طرحواره دیگری را به عنوان هدف میسر کند. (سیف، ۱۳۸۳). در این مرحله کودک می تواند رفتارها را با تغییر دادن آن ها تکرار کند. در خصوص پایداری شیء کودک قادر به درک جا به جایی یک شیء پنهان شده (A از B) را دارد؛ اما به شرطی که شاهد جا به جایی آن باشد. (برخلاف مرحله قبل که حتی اگر شاهد جا به جایی باشد؛ بازهم در محل A به دنبال شیء می رود).
نوزادان از تولد تا دو سالگی : مرحله ۶ (۱۸ تا ۲۴ ماهگی) مرحله ابداع وسایل جدید از طریق فعالیت های ذهنی یا مرحله درونی شدن و ترکیب ذهنی روان بنه ها یا مرحله آغاز اندیشه:
کودک می تواند جنبه هایی ازمحیط را به صورت تصورات ذهنی بازنمایی کند. مثلاً به دنبال اشیاء بگردد. پنهان شدن آن ها را هم جستجو کند. بنابراین حل مسئله از راه کوشش و خطا خارج شده، بیشتر جنبه ذهنی پیدا می کند. در این مرحله اعمال درونی شده و مرحله نخستین تفکر کودک از این جا آغاز می شود (سیف، ۱۳۸۲). در این مرحله کودک قادر است؛ تقلید تعویقی Deferred imitation را، یعنی تقلید نمونه های غایب را انجام دهد. (کودک با کوشش و خطا ، ناگهان به راه حل دست می یابند. اعمال را در ذهن خود انجام می دهد).
- کودک از راه کشف رویدادها به هدف می رسد .
- کودک می تواند رفتارها را با تغییر دادن آن ها تکرار کند .
- کودک قادر به درک جابه جایی یک شیء پنهان شده در دو نقطه را دارد.
- مرحله نخستین تفکر کودک آغاز می شود .
- کودک تا حدودی تقلید می کند .
Visits: 96